به گزارش خط هشت، غواصان در سال ۱۳۶۴ کار ناتمام رزمندگان در عملیات‌های آبی گذشته را تمام کردند. تا آن سال رزمندگان توانسته بودند در عملیات‌های خاکی دشمن را زمینگیر کنند و اجازه نفوذ و عرض اندام را از او بگیرند، ولی وقتی صحبت به عبور از آب می‌رسید، موفقیت‌های گذشته تکرار نمی‌شدند. همانند عبور از منطقه آبگرفتگی هور در دو عملیات خیبر و بدر، وقتی صحبت از نقل و انتقال روی آب می‌رسید، کاستی جبهه خودی از بعد هلی‌برن و عبور از آب، بیشتر نمایان می‌شد. عملیات والفجر ۸ در سال ۱۳۶۴ قدرت عملیات آبی ایرانیان را نه تنها به دشمن بعثی، بلکه به دیگر هم‌پیمانانش نشان داد. غواصان با عملکرد فوق‌العاده و بی‌نظیرشان در این عملیات، قدرت آبی ایران را به دشمنان دیکته کردند و پس از والفجر ۸ حساب دیگری روی قدرت آبی ایران باز کردند. عملیات والفجر ۸ در شامگاه ۲۰ بهمن ۱۳۶۴ در میان آب‌های سرد و خروشان اروندرود با موفقیت و سربلندی انجام شد تا موجب حیرت و شگفتی کارشناسان نظامی دنیا شود. ۳۴ سال پیش در این روز‌ها که قرار داریم، والفجر ۸ با قدرت هرچه تمام‌تر ادامه داشت.
ایده عملیات آبی- خاکی
سال ۱۳۶۴ به نظر می‌رسید منطقه جنوب و غرب برای عملیات کردن به بن‌بست رسیده بودند. رزمندگان به‌سختی می‌توانستند به اهدافشان در مناطق مورد نظر برسند و به همین خاطر به دنبال پیدا کردن راهکاری برای نفوذ به خطوط دل دشمن بودند. ارتش بعث نیز به‌لحاظ امکانات زرهی از ایران پیشرفته‌تر بود و قدرت ابتکاری بیشتری روی زمین داشت. بهترین ایده فرماندهان عملیات کردن از درون آب و غافلگیری دشمن بود.
دو عملیات بدر و خیبر با همین منظور طراحی شدند. در این دو عملیات به اهداف کامل خود نرسیدیم ولی یک تجربه گرانبها و باارزش در اختیار فرماندهان قرار گرفت و آن‌ها متوجه شدند که می‌توانند از داخل آب عمل کنند و توانایی این کار را دارند.
اجتناب از جنگ در زمین مسطح پس از عملیات‌های «والفجر مقدماتی» و «والفجر یک» و در پی آن ابتکار عملیات در هورالهویزه طی دو عملیات بزرگ خیبر و بدر به‌ویژه در عملیات خیبر، موجب انفعال رژیم عراق و ایجاد نگرانی در میان حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی او شده بود و متقابلاً جمهوری اسلامی ایران که ابتکار عمل و برتری سیاسی و نظامی را همچنان در دست داشت، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم کرد.
طراحی والفجر ۸
طراحی عملیات والفجر ۸ یکی از بهترین و مهم‌ترین اتفاقات جنگ بود. عملیات والفجر ۸ با ایده شهید حسن باقری و پشتیبانی‌های محسن رضایی جهت عبور از رودخانه مواج و وحشی اروند طراحی شد. آبگرفتگی و سست بودن زمین در فصل زمستان موجب می‌شد که دشمن امکان مانور زرهی نداشته باشد و قادر به استقرار توپخانه روی زمین سست نیز نبود. از سوی دیگر ابری بودن، مه‌گرفتگی و بارش باران در بیشتر اوقات، برای نیروی هوایی دشمن نیز محدودیت ایجاد می‌کرد. موارد فوق برای انجام عملیات تسهیل‌کننده و حسن محسوب می‌شد؛ البته باتلاقی بودن زمین برای استقرار توپخانه خودی نیز محدودیت به وجود می‌آورد که نیاز به زیرسازی داشت و این کار با پدسازی در پوشش نخلستان‌های بهمنشیر و اروندرود و احداث جاده‌های مخصوص گسترش توپخانه در جنوب منطقه خسروآباد در مدت چند ماه توسط مهندسی جهاد سازندگی انجام گرفت. عبور از اروند در آن مقطع جنگ یک کار غیرممکن بود. در مخیله عراقی‌ها نمی‌گنجید که کسی بتواند از دل رودخانه اروند به سلامت عبور کند و تا پیش از عملیات والفجر ۸ سابقه عبور از اروند وجود نداشت.
عبور از رودخانه ناآرام
اروند رام‌شدنی نیست. به هیچ شناگر ماهری سواری نمی‌دهد. ۴۰۰ تا ۱۲۰۰ متر عرض دارد و با جزر و مد بیش از چهارمتر چشم‌ها را خیره می‌کند. در هنگام جزر، آب با سرعت زیادی از شمال به جنوب و رو به خلیج‌فارس می‌ریزد. در هنگام مَد این را با خشونت و خشم بازمی‌گرداند.
عراقی‌ها در طول جنگ هیچ‌گاه نتوانستند از هیچ کجای اروند پل بزنند اگر هم بعضی جا‌ها می‌گویند عراقی‌ها روی اروند پل زده‌اند، درست نیست. فرماندهان عراقی در کتاب‌هایشان مثل «ویرانه‌های دروازه شرقی» اشاره کرده‌اند که به فکر عبور از اروند و گرفتن آبادان افتادیم ولی وقتی دیدیم نمی‌شود، ۴۵ کیلومتر راه را برای گرفتن آبادان دور کردیم.
در جبهه خودی برای عبور از اروند ایده آموزش غواص‌ها شکل گرفت. عده‌ای از غواص‌ها پیشتر برای عملیات خیبر و بدر آموزش دیده بودند و حالا باید تعداد قابل توجهی غواص برای عملیات پیش رو مهیا می‌شدند. این رزمنده‌ها در شمال کشور آموزش می‌دیدند و بدون آمادگی وارد عملیات نمی‌شدند. از قبل، دوره‌های آبی-خاکی را گذرانده بودند و با سختی‌های کار آشنایی داشتند. نیرو‌های غواص کاری انجام دادند که امروز در دنیا زبانزد است. وقتی جنگ به پایان رسید کارشناسان نظامی کشور‌های همجوار به ایران آمدند و وقتی وارد منطقه عملیاتی والفجر۸ شدند از چگونگی عبور نیرو‌های غواص از اروند و پل زدن روی آن تعجب کردند. اراده و روحیه‌ای که خدا به نیرو‌ها داده بود بی‌نظیر بود.
ابتکاری بی‌نظیر
سردار عبدالکریم علیزاده که در دفاع مقدس مسئولیت آموزش غواصان را به عهده داشت، درباره ایده عملیات والفجر ۸ و عبور غواصان از رودخانه اروند به «جوان» می‌گوید: «استفاده از غواصی در چنین عملیات‌هایی یک پدیده بی‌نظیر در تاریخ جنگ‌های کلاسیک بود. سابقه نداشت یک غواص این‌گونه عملیات عبور از رودخانه را انجام دهد. رودخانه اروند یک رودخانه وحشی است و جزر و مد‌های خیلی بلند و تندی دارد. در هیچ جنگی به این صورت سابقه نداشته است این حجم از غواص استفاده شود. این ابتکار سپاه بود که از عملیات خیبر شروع شد، آن را در عملیات بدر ادامه دادیم و در عملیات والفجر ۸ به اوج خودش رسید. در خیبر از داشتن ۲۰ غواص هم ناامید بودیم. اگر آن زمان به این درجه می‌رسیدیم که ۵۰ غواص داشته باشیم شاید سرنوشت عملیات خیبر عوض می‌شد. در والفجر مقدماتی هم به همین شکل بود. آن زمان آنقدر از لحاظ امکانات و تدارکات در فشار بودیم که حتی به فکرمان نمی‌رسید که می‌توانیم این‌گونه کار کنیم. این ابتکار و خلاقیت‌ها در دنیا بی‌نظیر است. الان نیروی دریایی سپاه در عمق دریا‌ها حرف اول را می‌زند و این میراث خون‌های شهداست.»
برای عبور غواصان بایستی از حدود ۴۰ دقیقه رکود و سکون نسبی آب اروند در فاصله جزر و مد استفاده می‌شد؛ البته در زمانی‌که نور ماه نیز در کمترین میزان باشد تا دید دشمن محدود باشد. روز مناسب و ساعت مورد نظر که این ویژگی‌ها را دارا باشد در طول ماه‌ها با بررسی و مطالعه حرکات و خصوصیات اروندرود، مشخص شد.
تعجب بعثی‌ها از عملکرد غواصان
نیرو‌های اطلاعات-عملیات، شناسایی‌های لازم را به‌خوبی انجام دادند و فرماندهان هم غواصان را توجیه کردند. دشمن دوربین‌های مادون قرمزی داشت که شب را مثل روز نشان می‌داد و به همین خاطر نیرو‌ها باید با احتیاط وارد عمل می‌شدند. بارش باران و طوفان در شب عملیات باعث شد دشمن نگهبانی خود را ضعیف کند و به سنگر‌ها پناه ببرد. عملیات هم به‌رغم سختی بسیار زیاد به موفقیت رسید و تا صبح و روشن شدن هوا، خط اول دشمن شکسته شد و پاکسازی هم انجام گرفت. همچنین الحاق با جناحین ایجاد شد و شهر فاو به محاصره رزمندگان درآمد.
فتح شبه جزیره فاو نقطه اوج قدرت ایران در جبهه‌ها را به نمایش گذاشت. افسران بعثی که در این عملیات اسیر شدند می‌گفتند فکر نمی‌کردیم با وجود این همه سنگر، مانع و امکانات بتوانید از اروند عبور کنید و نیروهایتان در این حجم عمل کنند. برایشان خیلی عجیب بود. می‌گفتند اصلاً فکر نمی‌کردیم در یک شب بتوانید عملیات را انجام دهید و از این آب خروشان عبور کنید. برایشان غیرقابل تصور بود. شرح فتح فاو توسط نیرو‌های ایرانی و کیفیت عبور از رودخانه وحشی اروند در دوره‌های دافوس ارتش‌های عضو ناتو هم تدریس می‌شود و این اهمیت کار را نشان می‌دهد. پس همانطور که فتح فاو یک پیروزی بزرگ برای ما قلمداد می‌شد، سقوطش هم از نظر معادلات نظامی و هم از نظر بار روانی مشکلات زیادی را در پی داشت.
سبک جدیدی از جنگ
عملیات والفجر ۸ سبک جدیدی از جنگ بود که توسط غواصان اتفاق افتاد و آن‌ها توانستند از رودخانه‌ای که در جزر سرعت آب به ۸۰ کیلومتر می‌رسد، عبور کنند و به ساحل دشمن برسند. این عملیات تمام محاسبات دشمن را به‌هم ریخت. ما در چندین عملیات قبل از آن مثل خیبر و بدر تقریباً به اهداف کلی‌مان نرسیده بودیم، ولی در والفجر۸ از رودخانه عبور کردیم و دسترسی عراق به دریا و ارتباط زمینی‌اش با کویت را قطع کردیم. وارد خاک دشمن شدیم و یک پایانه نفتی مثل فاو را گرفتیم.
والفجر ۸ عملیات خاصی بود و برای اینکه در ادامه عملیات از رودخانه دسترسی به آن سمت وجود داشته باشد باید روی رود پل زده می‌شد. تا آن زمان در هیچ جای دنیا سابقه نداشت روی چنین رود عظیمی با یک فشار آب بالا پل زده شود ولی رزمندگان بعد از عملیات، پل بعثت و پل‌های شناور را زدند. تأثیر والفجر ۸ در دنیا خیلی گسترده بود. دستاورد‌های این عملیات و نتایج آن در هشت سال دفاع مقدس بی‌نظیر بود و به نوعی روی سرنوشت جنگ تأثیرات زیادی گذاشت. پس از والفجر ۸ ارتش بعث و کشور‌های حامی‌اش به بخش مهمی از قدرت ایران پی بردند و شروع به حمایت‌های گسترده جهت تقویت قدرت آبی و ایجاد موانع متعدد در داخل آب‌ها کردند. جهانیان عبور رزمندگان غواص از رودخانه اروند را باور نمی‌کردند. فتح فاو در عملیات والفجر۸ برای جهانیان باورکردنی نبود. عبور از اروند و مقابله با دشمن که در سنگر‌های مطمئن به انتظار نشسته است غیرقابل باور بود و پس از فتح فاو رسانه‌های بیگانه به نفع رژیم صدام تبلیغات واهی کردند. با دعوت از تمام خبرنگاران برای بازدید از فاو و حضور این خبرنگاران در فاو، منطقه عملیاتی والفجر۸ که مصادف با ددمنشی‌های صدام در استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه رزمندگان بود، تمام تبلیغات دشمن را نقش بر آب کرد و همه خبرنگاران از نزدیک شاهد سقوط شهر فاو توسط رزمندگان بودند.
ایده عملیات آبی- خاکی
سال ۱۳۶۴ به نظر می‌رسید منطقه جنوب و غرب برای عملیات کردن به بن‌بست رسیده بودند. رزمندگان به‌سختی می‌توانستند به اهدافشان در مناطق مورد نظر برسند و به همین خاطر به دنبال پیدا کردن راهکاری برای نفوذ به خطوط دل دشمن بودند. ارتش بعث نیز به‌لحاظ امکانات زرهی از ایران پیشرفته‌تر بود و قدرت ابتکاری بیشتری روی زمین داشت. بهترین ایده فرماندهان عملیات کردن از درون آب و غافلگیری دشمن بود.
دو عملیات بدر و خیبر با همین منظور طراحی شدند. در این دو عملیات به اهداف کامل خود نرسیدیم ولی یک تجربه گرانبها و باارزش در اختیار فرماندهان قرار گرفت و آن‌ها متوجه شدند که می‌توانند از داخل آب عمل کنند و توانایی این کار را دارند.
اجتناب از جنگ در زمین مسطح پس از عملیات‌های «والفجر مقدماتی» و «والفجر یک» و در پی آن ابتکار عملیات در هورالهویزه طی دو عملیات بزرگ خیبر و بدر به‌ویژه در عملیات خیبر، موجب انفعال رژیم عراق و ایجاد نگرانی در میان حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی او شده بود و متقابلاً جمهوری اسلامی ایران که ابتکار عمل و برتری سیاسی و نظامی را همچنان در دست داشت، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم کرد.
طراحی والفجر ۸
طراحی عملیات والفجر ۸ یکی از بهترین و مهم‌ترین اتفاقات جنگ بود. عملیات والفجر ۸ با ایده شهید حسن باقری و پشتیبانی‌های محسن رضایی جهت عبور از رودخانه مواج و وحشی اروند طراحی شد. آبگرفتگی و سست بودن زمین در فصل زمستان موجب می‌شد که دشمن امکان مانور زرهی نداشته باشد و قادر به استقرار توپخانه روی زمین سست نیز نبود. از سوی دیگر ابری بودن، مه‌گرفتگی و بارش باران در بیشتر اوقات، برای نیروی هوایی دشمن نیز محدودیت ایجاد می‌کرد. موارد فوق برای انجام عملیات تسهیل‌کننده و حسن محسوب می‌شد؛ البته باتلاقی بودن زمین برای استقرار توپخانه خودی نیز محدودیت به وجود می‌آورد که نیاز به زیرسازی داشت و این کار با پدسازی در پوشش نخلستان‌های بهمنشیر و اروندرود و احداث جاده‌های مخصوص گسترش توپخانه در جنوب منطقه خسروآباد در مدت چند ماه توسط مهندسی جهاد سازندگی انجام گرفت. عبور از اروند در آن مقطع جنگ یک کار غیرممکن بود. در مخیله عراقی‌ها نمی‌گنجید که کسی بتواند از دل رودخانه اروند به سلامت عبور کند و تا پیش از عملیات والفجر ۸ سابقه عبور از اروند وجود نداشت.
عبور از رودخانه ناآرام
اروند رام‌شدنی نیست. به هیچ شناگر ماهری سواری نمی‌دهد. ۴۰۰ تا ۱۲۰۰ متر عرض دارد و با جزر و مد بیش از چهارمتر چشم‌ها را خیره می‌کند. در هنگام جزر، آب با سرعت زیادی از شمال به جنوب و رو به خلیج‌فارس می‌ریزد. در هنگام مَد این را با خشونت و خشم بازمی‌گرداند.
در جبهه خودی برای عبور از اروند ایده آموزش غواص‌ها شکل گرفت. عده‌ای از غواص‌ها پیشتر برای عملیات خیبر و بدر آموزش دیده بودند و حالا باید تعداد قابل توجهی غواص برای عملیات پیش رو مهیا می‌شدند. این رزمنده‌ها در شمال کشور آموزش می‌دیدند و بدون آمادگی وارد عملیات نمی‌شدند. از قبل، دوره‌های آبی-خاکی را گذرانده بودند و با سختی‌های کار آشنایی داشتند. نیرو‌های غواص کاری انجام دادند که امروز در دنیا زبانزد است. وقتی جنگ به پایان رسید کارشناسان نظامی کشور‌های همجوار به ایران آمدند و وقتی وارد منطقه عملیاتی والفجر۸ شدند از چگونگی عبور نیرو‌های غواص از اروند و پل زدن روی آن تعجب کردند. اراده و روحیه‌ای که خدا به نیرو‌ها داده بود بی‌نظیر بود.
ابتکاری بی‌نظیر
سردار عبدالکریم علیزاده که در دفاع مقدس مسئولیت آموزش غواصان را به عهده داشت، درباره ایده عملیات والفجر ۸ و عبور غواصان از رودخانه اروند به «جوان» می‌گوید: «استفاده از غواصی در چنین عملیات‌هایی یک پدیده بی‌نظیر در تاریخ جنگ‌های کلاسیک بود. سابقه نداشت یک غواص این‌گونه عملیات عبور از رودخانه را انجام دهد. رودخانه اروند یک رودخانه وحشی است و جزر و مد‌های خیلی بلند و تندی دارد. در هیچ جنگی به این صورت سابقه نداشته است این حجم از غواص استفاده شود. این ابتکار سپاه بود که از عملیات خیبر شروع شد، آن را در عملیات بدر ادامه دادیم و در عملیات والفجر ۸ به اوج خودش رسید. در خیبر از داشتن ۲۰ غواص هم ناامید بودیم. اگر آن زمان به این درجه می‌رسیدیم که ۵۰ غواص داشته باشیم شاید سرنوشت عملیات خیبر عوض می‌شد. در والفجر مقدماتی هم به همین شکل بود. آن زمان آنقدر از لحاظ امکانات و تدارکات در فشار بودیم که حتی به فکرمان نمی‌رسید که می‌توانیم این‌گونه کار کنیم. این ابتکار و خلاقیت‌ها در دنیا بی‌نظیر است. الان نیروی دریایی سپاه در عمق دریا‌ها حرف اول را می‌زند و این میراث خون‌های شهداست.»
برای عبور غواصان بایستی از حدود ۴۰ دقیقه رکود و سکون نسبی آب اروند در فاصله جزر و مد استفاده می‌شد؛ البته در زمانی‌که نور ماه نیز در کمترین میزان باشد تا دید دشمن محدود باشد. روز مناسب و ساعت مورد نظر که این ویژگی‌ها را دارا باشد در طول ماه‌ها با بررسی و مطالعه حرکات و خصوصیات اروندرود، مشخص شد.
تعجب بعثی‌ها از عملکرد غواصان
نیرو‌های اطلاعات-عملیات، شناسایی‌های لازم را به‌خوبی انجام دادند و فرماندهان هم غواصان را توجیه کردند. دشمن دوربین‌های مادون قرمزی داشت که شب را مثل روز نشان می‌داد و به همین خاطر نیرو‌ها باید با احتیاط وارد عمل می‌شدند. بارش باران و طوفان در شب عملیات باعث شد دشمن نگهبانی خود را ضعیف کند و به سنگر‌ها پناه ببرد. عملیات هم به‌رغم سختی بسیار زیاد به موفقیت رسید و تا صبح و روشن شدن هوا، خط اول دشمن شکسته شد و پاکسازی هم انجام گرفت. همچنین الحاق با جناحین ایجاد شد و شهر فاو به محاصره رزمندگان درآمد.
فتح شبه جزیره فاو نقطه اوج قدرت ایران در جبهه‌ها را به نمایش گذاشت. افسران بعثی که در این عملیات اسیر شدند می‌گفتند فکر نمی‌کردیم با وجود این همه سنگر، مانع و امکانات بتوانید از اروند عبور کنید و نیروهایتان در این حجم عمل کنند. برایشان خیلی عجیب بود. می‌گفتند اصلاً فکر نمی‌کردیم در یک شب بتوانید عملیات را انجام دهید و از این آب خروشان عبور کنید. برایشان غیرقابل تصور بود. شرح فتح فاو توسط نیرو‌های ایرانی و کیفیت عبور از رودخانه وحشی اروند در دوره‌های دافوس ارتش‌های عضو ناتو هم تدریس می‌شود و این اهمیت کار را نشان می‌دهد. پس همانطور که فتح فاو یک پیروزی بزرگ برای ما قلمداد می‌شد، سقوطش هم از نظر معادلات نظامی و هم از نظر بار روانی مشکلات زیادی را در پی داشت.
سبک جدیدی از جنگ
عملیات والفجر ۸ سبک جدیدی از جنگ بود که توسط غواصان اتفاق افتاد و آن‌ها توانستند از رودخانه‌ای که در جزر سرعت آب به ۸۰ کیلومتر می‌رسد، عبور کنند و به ساحل دشمن برسند. این عملیات تمام محاسبات دشمن را به‌هم ریخت. ما در چندین عملیات قبل از آن مثل خیبر و بدر تقریباً به اهداف کلی‌مان نرسیده بودیم، ولی در والفجر۸ از رودخانه عبور کردیم و دسترسی عراق به دریا و ارتباط زمینی‌اش با کویت را قطع کردیم. وارد خاک دشمن شدیم و یک پایانه نفتی مثل فاو را گرفتیم.
والفجر ۸ عملیات خاصی بود و برای اینکه در ادامه عملیات از رودخانه دسترسی به آن سمت وجود داشته باشد باید روی رود پل زده می‌شد. تا آن زمان در هیچ جای دنیا سابقه نداشت روی چنین رود عظیمی با یک فشار آب بالا پل زده شود ولی رزمندگان بعد از عملیات، پل بعثت و پل‌های شناور را زدند. تأثیر والفجر ۸ در دنیا خیلی گسترده بود. دستاورد‌های این عملیات و نتایج آن در هشت سال دفاع مقدس بی‌نظیر بود و به نوعی روی سرنوشت جنگ تأثیرات زیادی گذاشت. پس از والفجر ۸ ارتش بعث و کشور‌های حامی‌اش به بخش مهمی از قدرت ایران پی بردند و شروع به حمایت‌های گسترده جهت تقویت قدرت آبی و ایجاد موانع متعدد در داخل آب‌ها کردند. جهانیان عبور رزمندگان غواص از رودخانه اروند را باور نمی‌کردند. فتح فاو در عملیات والفجر۸ برای جهانیان باورکردنی نبود. عبور از اروند و مقابله با دشمن که در سنگر‌های مطمئن به انتظار نشسته است غیرقابل باور بود و پس از فتح فاو رسانه‌های بیگانه به نفع رژیم صدام تبلیغات واهی کردند. با دعوت از تمام خبرنگاران برای بازدید از فاو و حضور این خبرنگاران در فاو، منطقه عملیاتی والفجر۸ که مصادف با ددمنشی‌های صدام در استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه رزمندگان بود، تمام تبلیغات دشمن را نقش بر آب کرد و همه خبرنگاران از نزدیک شاهد سقوط شهر فاو توسط رزمندگان بودند.
