به گزارش خط هشت، رحیم محمدی؛ چند روز بعد از اینکه ارتش بعث عراق در شهریور ۱۳۵۷ به ایران حمله می‌کند از سوی شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به این جنگ قطعنامه‌ای صادر می‌شود که به دلیل لحاظ نشدن خواسته‌های ایران، مورد پذیرش کشورمان قرار نمی‌گیرد تا اینکه در سال ۱۳۶۷ ایران قطعنامه ۵۹۸ را می‌پذیرد و بدین شکل بعد از چند روز جنگ هشت ساله عراق علیه ایران به پایان می‌رسد؛ لذا به این بهانه یعنی سالگرد پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران، گفت‌وگویی را با سردار «رسول سنایی راد» معاون سیاسی دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا انجام دادیم که ماحصل آن در ادامه آمده است.
به‌عنوان اولین سوال بفرمایید چرا ایران قطعنامه‌هایی را که تا پیش از قطعنامه ۵۹۸ صادر می‌شد، قبول نمی‌کرد؟
سابقه صدور قطعنامه‌ها به اوایل آغاز جنگ تحمیلی بازمی‌گردد؛ یعنی شش روز بعد از حمله ارتش عراق به مرز‌های غربی ایران، اولین قطعنامه شورای امنیت صادر شد؛ اما قطعنامه‌ای که در آن آغازگر جنگ و تعیین خسارت وارده، مطرح نبود؛ به همین جهت مورد توجه جمهوری اسلامی ایران قرار نگرفت و در ادامه نیز هرگاه ما دست برتر را داشتیم و نگرانی از بابت ادامه جنگ وجود داشت، قطعنامه‌ای صادر می‌شد؛ به‌عنوان مثال بعد از عملیات الی بیت المقدس شاهد صدور قطعنامه هستیم؛ آن هم بدون در نظر گرفتن معرفی متجاوز و تعیین خسارت و فقط از طرفین درگیر جنگ خواستار بازگشت به مرز‌های بین المللی بودند؛ لذا این روند ادامه داشت تا اینکه قطعنامه ۵۹۸ تصویب می‌شود؛ قطعنامه‌ای که برای اولین بار در آن حداقل‌های مورد نظر ایران ذکر شده بود.
چرا قطعنامه ۵۹۸ که در ۲۷ تیر ۱۳۶۶ در شورای امنیت سازمان ملل تصویب می‌شود، یک سال بعد ایران آن را می‌پذیرد؟
چون روحیه صدام و خصلت تجاوزگری او مشخص بود و اهداف بلندی را هم از او در جنگ دیده بودیم، لذا بدون اینکه پاسخ قطعی در رد آن از سوی ایران داده شود در شرایط تقریباً مسکوت به مدت یک سال باقی می‌ماند تا اینکه در سال ۱۳۶۷ به واسطه وضعیتی که پدید آمده بود، حضرت امام (ره) بر اساس مصلحت کشور و مردم این قطعنامه را پذیرفتند.
چه شرایطی به وجود آمده بود؟
واقعیت این است که برخی مسئولان آن‌گونه که باید جنگ را در رأس امور نمی‌دانستند و تمام تمرکز خود را بر جنگ نگذاشته بودند؛ زیرا سیاست این بود که به اصطلاح سرپلی را در جنگ به دست می‌آوردیم تا به واسطه آن مذاکره‌ای صورت گیرد؛ به عبارت دیگر، آن‌ها به دنبال یک پیروزی مقطعی در جنگ بودند تا آن را سرمایه مذاکره قرار دهند.
در واقع نگاه امام (ره) به جنگ که نگاه حق و باطلی و آزادی مردم عراق از ستم دولت بعث عراق بود، چندان در میان مسئولان کشورمان عمیق نبود؛ لذا شاید به همین جهت بود که باعث شد تا فرماندهان اعلام کنند امکاناتی که عنوان شده را برای ادامه جنگ می‌خواهند؛ البته این نظر هم وجود دارد که به آن‌ها گفته شده بود تا چنین مطالبه‌ای در قالب نامه‌ای درخواست شود.
در کنار این موضوع آمریکایی‌ها هم به جنگ ورود مستقیم پیدا کرده بودند و دست عراقی‌ها را برای انجام هرگونه جنایتی ازجمله گسترش جنگ شهر‌ها و استفاده گسترده‌تر از سلاح‌های شیمیایی، باز گذاشته بودند؛ آن‌ها تلاش می‌کردند تا این جنگ پیروز نداشته باشد و جنگ فرسایشی در منطقه ادامه یابد تا بدین وسیله سلاح‌های بیشتری را به فروش برسانند.
در چنین شرایطی امام (ره) خود مسئولیت پذیرش قطعنامه را قبول می‌کنند؛ اما برخی حرف و حدیث‌هایی که بعد از رحلت امام به وجود آمده، در رجوع به برخی تدابیر امام در قطعنامه می‌توان پاسخ آن‌ها را دریافت کرد.
در خصوص پذیرش قطعنامه گفته می‌شود هاشمی رفسنجانی از امام (ره) درخواست می‌کنند تا مسئولیت پذیرش قطعنامه را وی بپذیرد که با مخالفت امام (ره) مواجه می‌شود؛ چرا امام (ره) با این درخواست مخالفت کردند؟
اینکه چرا امام (ره) درخواست برخی افراد مثل هاشمی رفسنجانی را برای پذیرش مسئولیت قبول قطعنامه رد کردند و به تعبیری که عنوان می‌کنند، «جام زهر» را می‌نوشند، به واسطه حفظ انسجام و اتحاد داخلی بود و به همین دلیل اجازه‌ای برای قبول این مسئولیت را به دیگران ندادند؛ چون اگر فرد دیگری غیر از ایشان مسئولیت مورد اشاره را قبول می‌کرد به‌طور حتماً باعث بروز اختلاف در کشور می‌شد و در این شرایط فرصتی برای دشمن فراهم می‌شد تا از وضعیت موجود سوء استفاده کند.
البته همچنان در خصوص قبول قطعنامه ناگفته‌هایی مانده و عمر امام (ره) هم اجازه نداد تا بتوانند درباره قطعنامه توضیحی را عنوان کنند؛ با این حال امام (ره) در پاسخ به دلخوری‌هایی که در خصوص علت پذیرش قطعنامه عنوان می‌شد، گفتند که من به نظر کارشناسان و فرماندهان اعتماد کردم.
از سوی دیگر پذیرش قطعنامه و برقراری آتش بس، بازتابی که میان رزمندگان داشت با شور انقلابی و عواطف جهادی آن‌ها مغایر بود و حتی امکان داشت موجب پیش آمدن نوعی تردید نسبت به مشروعیت این جنگ شود؛ به همین جهت امام فرمودند: «ما در جنگ، برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم» و بدین شکل دفاعی همه‌جانبه از مشروعیت جنگ را بیان کردند.
با توجه به این موضوع آیا می‌توان گفت پذیرش قطعنامه به واسطه فشار‌های بیرونی بود؟
صرفاً تغییر موازنه در جنگ و شرایط فشار بیرونی که حاصل همکاری مثلثی از منافقین، رژیم بعث عراق و آمریکایی‌ها در منطقه بود، منجر به پذیرش قطعنامه نشد؛ بلکه در پذیرش قطعنامه عوامل داخلی و میدانی هم دخالت داشته است؛ یعنی تاب آوری مردم هم در آن شرایط مورد توجه امام قرار داشت.
آیا قطعنامه به طور کامل اجرا شده است؟
متاسفانه قطعنامه ۵۹۸ به صورت کامل تاکنون اجرا نشده است؛ زیرا همان‌هایی که اجازه نمی‌دادند قطعنامه‌ای صادر شود که در آن حقوق ایران لحاظ شده باشد، بعد از صدور قطعنامه که نگاه حداقلی به حقوق ایران داشت نیز اجازه اجرای کامل مفاد قطعنامه را ندادند؛ آمریکایی‌ها بعد از شکست صدام در جنگ خلیج فارس، هم مطالبات خود و هم خسارت کویت را از عراق درخواست می‌کنند و در مقابل به واسطه نفوذی که در شورای امنیت و سازمان ملل داشتند، مانع به وجود آمدن فرصتی برای پی‌گیری مفاد قطعنامه ۵۹۸ به نفع ایران می‌شوند.
به هر حال واقعیت این است که ما باید خسارت وارده به ایران در جنگ تحمیلی را بگیریم؛ هرچند در زمان صدام، حامیان او اجازه تحقق آن را ندادند و بعد از آن هم شرایط عراق به گونه‌ای نبوده که بخواهیم این مطالبه را پی‌گیری کنیم، ولی با این حال اگر قرار است حقی گرفته شود، این موضوع باید تحقق یابد.
عملکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان در تحقق کامل مفاد قطعنامه ۵۹۸ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه در دستگاه سیاست خارجی، هیچ‌گاه تمرکزی بر روی تحقق کامل قطعنامه ۵۹۸ وجود نداشته است؛ در حالی که اگر همان تمرکزی که در سال‌های اخیر بر روی برجام گذاشته شد، طی سال‌های پس از جنگ برای تحقق مفاد کامل قطعنامه ۵۹۸ گذاشته شده بود، شاید اکنون مطالبات ما در قالب قطعنامه محقق یافته بود.
سابقه موجود نشان داده که هیچ اراده جدی‌ای در موضوع یادشده وجود ندارد؛ حتی در دوران جنگ هم دستگاه سیاست خارجی ما می‌توانست بهتر عمل کند؛ لذا اینکه می‌بینیم شهید قاسم سلیمانی خود به عرصه دیپلماسی هم ورود می‌کند، برای جبران این خلأ در سیاست خارجی کشورمان بود.
البته این مطلب را هم باید در اینجا اضافه کرد که شرایط دولت‌های بعد از صدام تاکنون به گونه‌ای بوده که مانع از پی‌گیری اجرای کامل مفاد قطعنامه ۵۹۸ شده است.
منبع: دفاع‌پرس
