به گزارش خط هشت، سفارت انگلیس در ایران طی گزارش‌هایی به دولت متبوع خود، به معرفی شخصیت‌های سیاسی ایران می‌پرداخت.

آنچه در ادامه می‌آید، گزارش مأمور سفارت انگلیس در معرفی آیت‌الله «سید حسن مدرس» است. این گزارش به تاریخ ۱۲ آوریل ۱۹۳۷ میلادی (فروردین ۱۳۱۶) تنظیم شده است:

«حدود ۱۸۷۰ در استان اصفهان زاده شد. کارش را با تدریس علوم دینی آغاز کرد. در ۱۹۱۴ به‌عنوان نماینده اصفهان وارد مجلس شد، اما فعالیت‌های سیاسی را از سال‌ها پیش آغاز کرده بود. یکی از اعضای مهم دولت موقتی بود که مهاجرین یا تبعیدی‌های طرفدار آلمان در سال ۱۹۱۵ در کرمانشاه تشکیل داده بودند.

به قسطنطنیه رفت و اوایل سال ۱۹۱۸ به ایران بازگشت. به نشانه اعتراض علیه کابینه نجف‌قلی‌خان هدایت در تابستان سال ۱۹۱۸ در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) به بست نشست. برای تشکیل کابینه وثوق در تابستان همان سال تلاش زیادی به عمل آورد.

بعد‌ها بر سر معاهده ۱۹۱۹ انگلیس- ایران با وثوق درافتاد و همین مخالفت‌ها سبب افزایش شهرت و اعتبار وی شد. از نمایندگان شاخص در مجالس چهارم، پنجم و ششم بود، اما به علت دخالت‌های شدید دولت در انتخابات مجلس هفتم از ورود به مجلس بازماند. در اکتبر ۱۹۲۸ به خراسان تبعید شد و هیچگاه اجازه نیافته است که به تهران بازگردد.

او بیش از هر کس دیگری در به شکست انجامیدن جنبش جمهوری‌ خواهی در سال ۱۹۲۴ مسئول است. زندگی ساده‌ای دارد و از احترام زیادی نزد طبقات پایین جامعه برخوردار است. مردم فرودست برای طرح پرسش‌های خود درباره مسائل گوناگون به منزل وی رفت و آمد می‌کنند. فردی کاملا نترس و صریح‌اللهجه است و دیدگاه‌هایش را آزادانه بیان می‌کند. هیچ‌کس حتی شاه از تیغ انتقادات وی مصون نبوده است.

صبح یکی از روز‌های اکتبر ۱۹۲۶ هدف تروری به ظاهر سازماندهی شده قرار گرفت. بدنش از سه ناحیه مجروح شد، اما جان سالم به در برد. روحانی زیرک و دوراندیشی است، اما عوام‌فریبی و لجاجت نیز دارد. به هیچ یک از زبان‌های اروپایی تکلم نمی‌کند.

شایعات زیادی دال بر مرگ مدرس وجود دارد. با این حال، از آنجا که خبر مرگ مدرس به‌طور رسمی اعلام نشده است، باید فرض کرد که وی هنوز در محل تبعید خود در کلات خراسان به سر می‌برد.»

منبع: یادداشت‌های سیاسی ایران؛ جلد ۱۰، مرکز اسناد انقلاب اسلامی